เครื่องดนตรีประกอบจังหวะมีความสำคัญมากเพราะดนตรีพื้นบ้านบ่งบอกถึงความหนักแน่น ความรื่นเริง จึงต้องอาศัยเครื่องประกอบจังหวะเพื่อให้เสียงกระชับและดังจึงหาเครื่องประกอบจังหวะ มาประกอบหลายชนิด ดังต่อไปนี้
- เครื่องโลหะ เป็นเครื่องประกอบจังหวะที่ทำด้วยโลหะมีหลายชนิด คือ
- ฉิ่ง ชาวบ้านเรียก สิ่งขนาดและรูปร่างคล้ายกับฉิ่งที่ใช้กันอยู่ทั่วไปแต่บางกว่าฉิ่งมาตราฐานของไทย จึงมีเสียงต่ำและกังวาลน้อยกว่า
- ฉาบกลาง ชาวบ้านเรียก สาบ มีขนาดใหญ่กว่าฉาบกรอเล็กน้อย
- ฉาบใหญ่ ชาวบ้านเรียก แส่ง มีขนาดใหญ่ที่สุดในจำพวกฉาบด้วยกัน เนื่องจากขนาดของมันจึงทำให้มีน้ำหนักมาก ความคล่องตัวมีน้อยมักใช้ประกอบจังหวะกับวงกลองหลาย ๆ ใบ หรือกลองขนาดใหญ่เท่านั้น
- ฆ้อง ลักษณะคล้ายกับฆ้องไทยทั่วไป
- เครื่องไม้ หมายถึงเครื่องประกอบจังหวะที่ทำด้วยไม้ ทำให้เกิดเสียงด้วยการใช้ไม้กระทบกันเช่นเดียวกับกรับ ที่ชาวบ้านเรียกว่า หมากกับแก๊บหรือก๊อบแก๊บ หรือกรับคู่ เป็นกรับพื้นเมืองอีสานที่ทำด้วยไม้ธรรมดา 2 ชิ้น หรือจักเป็นช่องฟันใช้ครูด หรือกรีดเป็นจังหวะ
- เครื่องหนัง หมายถึง เครื่องจังหวะที่ขึงด้วยหนัง ได้แก่ กลอง รำมะนาพื้นเมืองเป็นกลองก้นเปิด ลักษณะคล้ายรำมะนาลำตัด ตัวกลองทำด้วยไม้เนื้อแข็ง ขนาดใหญ่กว่ารำมะนาลำตัดเล็กน้อย แต่เนื้อไม้หนากว่าจึงทำให้มีน้ำหนักมากกว่าใช้หนังขึงหน้าเดียว อีกหน้าเปิดโล่ง ขึงขอบหน้ากลองให้ตึงด้วยริ้วหนังรำมะนามีระดับเสียงทุ้มต่ำ ใช้ประกอบวงกลองยาวเพื่อเน้นจังหวะหนักของกลองยาวให้แจ่มชัดและน่าฟังยิ่งขึ้น
